Türkiye ile Türkmenistan arasındaki ticaret hacminin artırılması için ulaştırma araçları ve yük taşıma hizmetlerini geliştireceklerini belirten Türkmenistan’ın Ankara Büyükelçisi Ata Serdarov, bu doğrultuda Azerbaycan ile Türkmenistan arasında Hazar Denizi üzerinden gemi seferlerine başladıklarını kaydetti. 54 TIR kapasiteli bir geminin günde bir sefer yapacağını belirten Serdarov, “Türkiye’den gelen TIR’lar daha önce İran üzerinden geliyordu. Gemi seferleriyle yol kısalacak. Aynı zamanda otoyollarımız da yenileniyor. Ülkelerimiz arasında daha rahat ve hızlı ulaşım sağlanacak. Yakın zamanda ikinci geminin gelmesi bekleniyor” dedi.
Türkmenistan’da geçtiğimiz yıl bir milyon tondan fazla pamuk ve bir milyon tondan fazla buğday üretildiğini belirten Serdarov, Türk şirketlerinin pamuk üretimi olan her ilçede tekstil fabrikaları kurduğunu belirtti. Birçok tekstil fabrikası kurulmasına rağmen, pamuğun hepsini işleyemediklerini belirten Serdarov, “Pamuk satmaktansa işleyip satmak daha çok gelir getiriyor ve işsizlik oranını azaltıyor. Tekstil sektörü halen yatırıma açık” dedi.
Ankara Sohbetleri’ne konuk olan Türkmenistan’ın Ankara Büyükelçisi Ata Serdarov, Ankara Temsilcimiz Ferit B. Parlak ve arkadaşımız Gülsün Sallıoğlu Gül’ün sorularını yanıtladı.
İki ülke arasındaki ticaret hacmi yukarı doğru bir seyir izliyor. Karşılıklı çıkarlar gözetilerek işbirliği nasıl artırılabilir?
Türkiye en yakın stratejik ortağımız ve ticari ilişkilerimiz çok hızlı ilerliyor. Türkmenistan ile Türkiye arasındaki ticaret hacmi her geçen yıl artıyor. 2013 yılında ticaret hacmi 4 milyar 750 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2014 yılının ilk 9 ayında ise 5 milyar dolara yaklaştı. Bu da, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 35 arttığını gösteriyor. Ticaret hacminin 2020 yılında 10 milyar doların üzerinde olması bekleniyor. Özel sergiler, işadamları buluşmalarının artması ve iktisadi devletlerarası şuranın verimli çalışmasıyla ilişkilerimiz daha da artacaktır. İktisadi ve ticari ilişkileri daha da artırmak için ulaştırma araçları ve yük taşıma hizmetlerini de geliştirmeyi düşünüyoruz.
Ulaştırma ve yük taşıma hizmetleri konusundaki projeler nelerdir?
Türkmenistan, Azerbaycan gemi seferleri başladı. 54 TIR taşıyabilen bir gemi aldık. Kısa zaman içinde ikinci gemimiz de gelecek. Böylece kapasite 110 TIR’a çıkacak. Gemilerimiz günde bir sefer yapacaklar. Türkiye’den gelen TIR’lar Gürcistan’dan Azerbaycan’a oradan da Türkmenistan’a ulaşacak. Daha önce TIR’lar İran üzerinden geliyordu. Gemi seferleriyle yol kısalacak. Aynı zamanda otoyollarımız da yenileniyor. Daha rahat ve hızlı ulaşım sağlanacak. Türkmenistan üzerinden Çin ve Kazakistan’a geçişler de kolaylaşacak. Böylece tarihi İpek Yolu’nun bir parçası aktif hale getirilmiş olacak.
Son dönemde karşılıklı olarak üst düzey ziyaretlerin arttığını görüyoruz. İki ülke arasında üst düzey ziyaretler devam edecek mi?
3-4 Mart tarihlerinde Türkmenistan Cumhurbaşkanı Türkiye’ye resmi bir ziyaret gerçekleştirecek. Aynı tarihlerde İstanbul’da ‘Türkmenistan Uluslararası Yatırım Forumu’ gerçekleştirilecek. Uluslararası katılımın olacağı foruma işadamları ve Türkmenistan’dan bakanlarımız katılacak. İşadamları, bakanlarımıza sorularını sorabilecekler. 28-29 Ocak tarihlerinde ise Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Türkmenistan’a gidecek. 28 Ocak’ta Dışişleri Bakanlarımız görüşecekler. 29 Ocak’ta ise Türkiye, Türkmenistan ve Azerbaycan Dışişleri Bakanları bir araya gelecek. Bu görüşmede üçlü çıkarlar gözetilerek pek çok konu ele alınacak. Birleşmiş Milletler tarafından 1995 yılında ilk ve tek ülke olarak Türkmenistan’a ‘Tarafsızlık Statüsü’ verildi. 2015 yılında büyük etkinliklerle tarafsızlığın 20’nci yılını kutlayacağız. Türkmenistan Cumhurbaşkanı, Türkiye Cumhurbaşkanını bu etkinlikler için davet etti. Birçok ülkenin de devlet başkanlarına davetiyeler gönderildi. Tarafsızlık statüsü Türkmenistan’ın dış siyasetinin temelini oluşturuyor. Türkmenistan’ın bulunduğu coğrafyayı, komşularını da düşünürsek hali hazırda en iyi statü olarak gözükmekte.
Türkmenistan’daki Türk yatırımları değerlendirildiğinde hangi sektörler ön plana çıkıyor? Sektör yelpazesini genişletmek adına neler yapılmalı?
Türkmenistan’da 600’den fazla Türk şirketi faaliyet gösteriyor. Bu şirketlerin birçoğu uzun yıllardır Türkmenistan’da, 20 yılı aşkın süredir Türkmenistan’da çalışan şirketler var. İnşaat, ticaret ve enerji sektörlerinde işbirliği ön plana çıkıyor. Sektör yelpazesi ulaştırma, iletişim, denizcilik, turizm, hizmet sektörü, endüstri, kimya sanayi ve tarım alanlarında genişletilebilir. Türkmenistan’da turizmi geliştirmek için çok büyük olanaklar var. Türk şirketlerden ‘Avaza’ milli turizm bölgesi için projelerini bekliyoruz.
Tarım alanında da çok büyük olanaklara sahibiz. Öncelikle, tarım malzemeleri üretimi ve geri dönüşüm alanında Türk şirketleri ile işbirliği yapılabilir. Geçtiğimiz yıl bir milyon ton pamuk ve bir milyon ton buğday ürettik. Türk şirketleri, Türkmenistan’da pamuk üretimi olan her ilçede tekstil fabrikaları kurdu. Bu fabrikalarda iplik, kumaş ve hazır giyim ürünleri üretiliyor. Tekstil fabrikaları sayesinde işsizlik oranı yok denecek kadar azaldı. Birçok tekstil fabrikası kurulmasına rağmen, pamuğun hepsini işleyemiyoruz. Pamuğu ihraç ediyoruz. Pamuk satmaktansa işleyip satmak daha çok gelir getiriyor ve işsizlik oranını azaltıyor. Domates, soğan, limon, üzüm, salatalık gibi tarım ürünlerini de ihraç ediyoruz. Geçmişte Türkmenistan ekonomisi, tarımsal ekonomi olarak tanımlanırken, şu anda endüstriyel olarak tanımlanıyor.
Avrupa ülkeleri, Türkmenistan’dan doğalgaz almak istiyor. Bu konuda bir çalışma başladı mı?
Türkmenistan Orta Asya’nın enerji devi olarak; elektrik, gaz, petrol rezervlerine sahip. Geçen yıl, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayip Erdoğan’ın ziyareti sırasında 7 anlaşma imzalandı. Bunlardan biri Türkmenistan devleti şirketlerinden Türkmengaz ile Türk gaz şirketi Ata Gaz arasında imzalanan anlaşmaydı. Bu bir satın alma anlaşmasıydı. Burada bir başlangıç yapıldı. Boru hattıyla gaz Türkiye’ye getirilecek. Projeyle ilgili detaylar henüz paylaşılmadı. Fakat bu iyi bir gelişme. Türkiye’nin de bu enerji kaynaklarına ihtiyacı büyük. Doğalgazı ülke farkı gözetmeksizin sınırda satıyoruz. Örneğin Çin 7 bin 500 kilometrelik boru hattını kendisi getirdi. Bu hat ile gaz, Türkmenistan’dan Özbekistan ve Kazakistan’a oradan da Çin’e ulaşıyor. İran’a, Rusya’ya ve Çin’e doğalgaz satıyoruz. Türkmenistan-Afganistan- Pakistan-Hindistan (TAPİ) projesi hazır. İnşallah 2015’de işlemler başlamış olacak. Afganistan’a hali hazırda sadece tankerlerle sulu gaz satıyoruz. Afganistan’a aynı zamanda elektrik satıyoruz. Türk şirketi Çalık Enerji, sınırda doğalgazı enerjiye çeviren santral yaptı. Çalık Enerji büyük bir şirket ve ülkemizde pek çok santral yaptı.
Enerji alanında işbirliği olanakları nelerdir?
Türkmenistan maden zenginliklerine sahip ve bu yönde devletler arası işbirliği mevcut. Türkmenistan’da enerji alanında büyük yatırımlar yapılabilir. Doğalgazdan gübre üretimi konusunda işbirliği fırsatları var. Şu anda bir fabrika tamamlandı. Bunu bir Türk şirketi yaptı. Bu konuda yatırımlarımız devam edecek.
Doğalgazdan benzin üretimi konusunda faaliyet gösterecek bir fabrika yapılıyor. Bu fabrikada Japon şirketi ve Türk şirketi ortaklığı ile yapılıyor. 2014 yılında fabrikanın inşaatına başlandı. Bazı ülkelerde küçük ölçekli tesisler var ama Türkmenistan’da yapılan fabrika büyüklüğü ile dünyada bir ilk olacak. Tamamlandığında ikinci fabrika içinde çalışılması bekleniyor.
İnşaat projelerine 42 milyar dolar kaynak ayrıldı
■ Türk inşaat şirketleri Türkmenistan’daki projelerle yakından ilgileniyor. Halihazırdaki projelerle ilgili bilgi verir misiniz? Türkmenistan, son yıllarda Türk müteahhitlik şirketlerinin Orta Asya’da en çok proje üstlendikleri ülke konumunda. Türkmenistan’da yapılan hastane yol vb. inşaatların çoğunu Türk şirketler üstleniyorlar. Türkmen tarafı çok büyük projelerde Türk kardeşlerine inandı. Halihazırda Afganistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye otoyol projesi devam ediyor. Biz de Türkmenistan’daki karayollarını yeniliyoruz. Bu projelerde Türk ve Türkmen şirketler birlikte çalışıyorlar. İnşallah 2016 yılı başında bu projeler tamamlanmış olacak. Proje tutarı 2 milyar doları aşıyor. Bu proje 2030 yılına kadar köy yollarını da kapsayacak şekilde devam edecek ve tüm otoyollarımız yenilecek. Yeni köprüler, havalimanı yapılıyor. Tüm bu inşaat projeleri için yaklaşık 42 milyar dolarlık kaynak ayrıldı. Bu projeler devam edecek ve ayrılan kaynak da yükselecek. Aşkabat’ta inşası devam eden yeni havalimanını bir Türk şirketi yapıyor. Denizde de liman yapılıyor ve onu da Türk şirketi yapıyor. Kazakistan – Türkmenistan – İran demiryolu yapıldı. Demiryolunun bir bölümünü de Türk şirketi yaptı. Demiryolu istasyonlarını da bir Türk şirketi yapıyor.
Vize almada sorun yaşanmıyor
■ Türkiye birçok ülke ile karşılıklı olarak vizeleri kaldırdı. Türkmenistan ile bu yönde çalışma var mı? Türkmenistan olarak tüm ülkelere vize uyguluyoruz. Belki ileride vizelerin karşılıklı olarak kaldırılması konusunda bir çalışma yapılabilir. Bunu konuşuyoruz. Fakat şu anda bununla ilgili bir tarih belirlenmedi. Türkmenistan’da faaliyet gösteren firmalar vize almada sorun yaşamıyorlar. Çalışanlarını davet edip, kolaylıkla vize alabiliyorlar. Turistler de bu konuda sıkıntı yaşamıyor.
