Irak'ın güney, orta ve kuzey kesimlerinde yer alan zengin petrol sahalarından çıkarılan günlük 4 milyon varilin üzerindeki ham petrol; gemi, tanker ve boru hatları ile dünya pazarına ihraç ediliyor.
Aralarında Türkiye'nin de bulunduğu dünyanın pek çok ülkesinden Irak'a gelen uluslararası petrol şirketleri, başta güneydeki sahalar olmak üzere birçok bölgede petrol arama ve çıkarma çalışmalarına devam ediyor.
Irak'ta federal bir statüye sahip Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'ndeki (IKBY) ilk petrol arama çalışmalarına 2002'de "Petoil" adlı bir Türk şirketi ile başlandı. Bugün IKBY'de onlarca ülkeden farklı şirketler bulunuyor.
Birçok ülke için petrol tedarikçisi olan Irak'ın yeraltı kaynakları, ABD'nin kasım ayından itibaren İran petrolüne uygulayacağı yaptırım ile daha çok önem arz edecek. İran'ın petrol ihraç edememesi halinde meydana gelecek enerji açığı, Irak gibi ülkelerden kapatılmaya çalışılacak.
Irak'taki petrol rezervi
Irak, 150 milyar varil petrol rezerviyle bu alanda dünya ülkeleri arasında 4'üncü sırada bulunuyor. Ülkede zaman zaman artan şiddet olaylarına rağmen, petrol üretimi halihazırda 2003 yılına kıyasla üçe katlandı.
Irak'ın üyesi olduğu Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütünün (OPEC) verilerine göre, yaklaşık 39 milyon nüfuslu ülkede, petrolün yanı sıra 3 trilyon 744 milyar metreküp doğalgaz rezervi mevcut.
Söz konusu verilere göre yaklaşık 150 milyar varillik petrol rezerviyle Irak, dünyada Venezuela, Suudi Arabistan ve İran'dan sonra 4'üncü sırada yer alıyor. Irak, sahip olduğu toprak yapısı sayesinde ise Kuveyt ve Suudi Arabistan'dan sonra petrolün en kolay çıkarılabildiği 3'üncü ülke konumunda.
ABD'nin Uluslararası Enerji Ajansı verilerine göre ise Irak sırasıyla Rusya, Suudi Arabistan ve ABD'den sonra günlük yaklaşık 5 milyon varille en çok petrol üreten 4'üncü ülke.
IMF ve Dünya Bankasının raporlarına göre Irak, tarihinin en düşük petrol üretimini Körfez Savaşı'nın yaşandığı 1991'de yaptı. Irak bu dönemde Birleşmiş Milletler'in (BM) uyguladığı ambargo nedeniyle günlük 1 milyon varilin altında petrol üretimi gerçekleştiriyordu.
Yine aynı raporlara göre Irak'ın petrol üretimi Saddam Hüseyin'in devrilmesinden sonra aşamalı şekilde yükselerek bugün yaklaşık 5 milyon varil seviyesine ulaştı. Irak merkezi hükümeti, üretilen günlük 3 milyon 800 bin varil petrolü, Basra'daki limanlardan gemilerle ihraç ediyor.
IKBY ise kendi petrol kuyularından çıkardığı günlük yaklaşık 260 bin varil petrolü, boru hattı ve tankerlerle Ceyhan Limanı üzerinden ihraç ediyor. Irak merkezi hükümeti ve IKBY, toplamda günlük 4 milyon varilin üzerinde bir petrol ihracatı gerçekleştiriyor.
Bağdat'ın faaliyetlerine izin verdiği ülkeler ve petrol şirketleri
Ülkenin güney, orta ve kuzey kesimlerindeki petrol sahalarında dünyanın birçok ülkesinden çok sayıda önemli şirket faaliyet gösteriyor.
Irak'taki petrol piyasasının önemli bir kısmını elinde bulunduran ülke ve şirketlerin bazıları şöyle:
Irak'ta petrol aramalarına en erken başlayan ülkeler arasında yer alan İngiltere'nin petrol devleri BP ve Shell, Kerkük ve Basra'daki petrol yataklarında faaliyet gösteriyor. Sonrasında ise Basra'da ABD'li ExxonMobil geliyor.
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ise ülkenin güneyindeki Basra, Meysan, Vasıt ve Diyala vilayetlerindeki gaz ve petrol sahalarında çalışmalar yürütüyor.
Rusya'nın Gazprom, Rosneft ve Lukoil, Çin'in China National Offshore Oil Corporation, China National Petroleum Corporation ve PetroChina, İtalya'nın Eni, Mısır'ın Egyptian General Petroleum Corporation, Japonya'nın Inpex, Japex, Kuveyt'in Kuwait Energy, Pakistan'ın Pakistan Petroleum, Endonezya'nın Pertamina, Malezya'nın Petronas, Fransa'nın Total ve Güney Kore'nin ise Korea Gas Corporation şirketleri de Irak'ta faaliyet gösteren diğer uluslararası şirketler.
IKBY'deki petrol faaliyetlerinin öncüsü bir Türk şirket
Irak merkezi hükümetinden bağımsız bir şekilde, IKBY Doğal Kaynaklar Bakanlığı tarafından bölgede petrol arama ve çıkarma faaliyetlerine izin verilen ülkeler ve şirketler ise şöyle sıralanıyor:
Türkiye'den Genel Enerji, Doğan Enerji ve Petoil aktif bir şekilde petrol arama ve çıkarma çalışmalarını sürdürüyor.
IKBY'de petrol arama çalışmalarına başlayan ilk uluslararası şirket, 2002'deki çalışmalarıyla "Petoil" oldu.
ABD'nin ise IKBY'de Aspect Energy, Chevron, Hess, Hunt Petroleum, Murphy Oil Corporation adında 5 şirketi bulunuyor.
IKBY'de İngiltere'nin Afren, Gulf Keystone Petroleum, Perenco ve Sterling Energy adındaki 4 şirketi, Kanada'nın Groundstar Resources, Niko Resources, Shamaran Petroleum, Talisman Energy, Vast Exploration ve Western Zagros adında 6 şirketi mevcut.
Çin'in Addax Petroleum, Macaristan'ın MOL, Hindistan'ın Reliance Industries, Norveç'in DNO International, Avusturya'nın OMV, Papua Yeni Gine'nin Oil Search, Rusya'nın Gazprom, Güney Kore'nin Korea National Oil Company ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin Abu Dhabi National Energy Company (TAQA) şirketleri de yine IKBY'de faaliyet gösteriyor.
Petrol yasası olmayan ülke
ABD öncülüğünde hazırlanan Irak anayasasında, ülkedeki petrolün kim tarafından nasıl ve ne şekilde çıkarılacağı, kimlere arama ve çalışma lisansı verileceği, petrolün merkezi mi yoksa federal sisteme mi tabi olduğuna açıklık getirecek herhangi bir petrol yasası bulunmuyor.
