Sektör yetkililerinden alınan bilgiye göre, devletin daha önce özel sektöre yap-işlet ve yap-işlet-devret (YİD) yöntemiyle yaptırdığı veya işletme hakkını devrettiği doğalgaz, linyit, ithal kömür, hidroelektrik ve rüzgar enerjisi santrallerinden bir kısmı bu yıl içinde sözleşme süreleri dolarak devlete iade edilecek, önemli bir kısmı da özel sektördeki sahiplerine lisanslandırılacak.
Enka Holding’in yap-işlet modeliyle faaliyete geçirdiği santrallerden bin 540 megavatlık Intergen Gebze, bin 520 megavatlık Intergen İzmir ve 770 megavatlık Intergen Adapazarı ile yabancı ortaklı olan 770 megavat kapasiteli Baymina doğalgaz santrallerinin bu yıl kamuyla ikili sözleşmesi sona erecek. Bu santraller sahipleri olan şirketlerin üretim lisansı almaları şartıyla faaliyetlerine devam edebilecek ve artık serbest piyasada rekabet etmeye başlayacak.
Aynı şekilde, bin 210 megavat kapasiteli İsken ithal kömür santralinin de 2019’da bitecek sözleşmesi sonrasında lisans alarak serbest piyasaya elektrik satması mümkün olacak.
Toplam kapasiteleri 5 bin 810 megavatı bulan bu santrallerin yatırım maliyeti bugünkü rakamlarla bakıldığında 5.2 milyar doları buluyor.
YİD’ler için özelleştirmenin yolu açılıyor
Bu arada, özel sektöre YİD modeliyle yaptırılan santrallerin ise tamamı EÜAŞ’a devredilecek.
Bu kapsamda yer alan 13 megavatlık Tohma-Medik Hidroelektrik Santrali (HES), 11 megavatlık Gönen HES, 2 megavatlık Sütçüler HES ve 7 megavatlık Alaçatı Rüzgar Enerjisi Santralinin (RES) yap-işlet-devret santrali olarak bu yıl süreleri bitecek.
Gelecek yıl ise 480 megavatlık Unimar, 478 megavatlık Trakya Elektrik ve 180 megavatlık Esenyurt doğalgaz santralleriyle 2’şer megavatlık Ahiköy I ve Ahiköy II HES’lerinin de sözleşmeleri biterek EÜAŞ’a devri gerçekleşecek.
Toplam 20 megavat kapasiteli Bozcaada RES’in de 2020’de EÜAŞ’a devredilmesi gerekirken, İHD olarak elektrik üreten 620 megavatlık Çayırhan Linyit Santralinin de aynı yıl ikili sözleşme süresi biterek devlete devri yapılacak. Böylece, bugünkü rakamlarla toplam yatırım büyüklüğü 2.1 milyar dolara denk gelen bin 815 megavatlık elektrik üretim kapasitesi EÜAŞ’a devredilmiş olacak.
Söz konusu YİD ve işletme hakkının devri yöntemleriyle yapılan santrallerin EÜAŞ’a devredildikten sonra ise özelleştirilme sürecine dahil edilmesi bekleniyor.
"Fiyatlarda belirleyici rol oynayabilir"
Sektör yetkilileri, toplam yatırım tutarı 7.3 milyar doları bulan söz konusu santrallerdeki bu gelişmelerin, piyasada daha rekabetçi bir ortam oluşturup fiyatları etkileyebileceğini belirterek, "Özellikle yap-işlet modeli santrallerin nasıl, nereye ve hangi şartlarda enerji satacağı ve üretim dışı kalıp kalmayacağı yönündeki gelişmelerin elektrik fiyatlarında belirleyici rol oynayacağına" dikkati çekti.
Söz konusu yap-işlet modeli santrallerin lisanslandırılarak serbest piyasada faaliyete başlamasıyla tesislerde verimliliğin daha önemli hale geleceğini belirten sektör yetkilileri, gelişmelerin olası etkilerini şöyle değerlendirdi:
"Bu santraller ürettiği elektriği ikili sözleşmeleri kapsamında Türkiye Elektrik Taahhüt AŞ’ye (TETAŞ) satıyor. TETAŞ’ın ikili sözleşme kapsamında bu santrallerden aldığı enerji Elektrik Üretim AŞ’nin (EÜAŞ) maliyetleriyle paçallanarak son tüketiciye arz ediliyor. TETAŞ'ın, bu santralleri her koşulda çalıştırması nedeniyle özel sektörün daha verimli elektrik üretim tesisleri ise devre dışı kalabiliyordu. Sadece geçen yıl TETAŞ zaman zaman bu santralleri durdurarak özel sektör santrallerinden de elektrik alma yoluna gitti. Anlaşma gereği oldukça yüksek bir kapasiteyle çalışan bu santraller de ikili sözleşme süreleri bittiği için artık özel sektörün elindeki diğer santrallerden farklı olmayacak, ama bazı tesisler önemli tüketim bölgelerinde bulunduğu için iletim kısıtından kaynaklı devreye girmek durumunda kalabilir. Bu yıl ikili sözleşmeleri bitecek bu eski tip santrallerden bazılarında verimliliği artırmak ve piyasa koşullarında rekabet edebilmek için bazı yatırımlara başlandığı biliniyor.”
Daha önceki uygulamalar
YİD modeliyle elektrik üreten ve daha önce ikili sözleşmeleri biten santrallerden bazıları özelleştirilirken, bazı HES’ler de “stratejik HES” kapsamına alınarak EÜAŞ bünyesinde kalmaya devam ediyor.
Bunlardan 253 megavatlık ve YİD anlaşması 2017’de biten Ova Elektrik doğalgaz santrali şu anda EÜAŞ portföyünde yer alırken, 672 megavatlık Birecik HES uluslararası kara sularında bulunduğu için “stratejik HES” kapsamına alındı.
Toplam kapasitesi 84 megavat olan ve 2013’te YİD sözleşmesi biterek EÜAŞ’a devredilen Çamlıca HES’in ise bu yıl özelleştirilmesi planlanıyor.
EÜAŞ’a devri 2014’te yapılan 7 megavat kapasiteli Fethiye HES’in, Ekim 2015’te yapılan özelleştirme ihalesinde en iyi teklif 128 milyon 25 bin lira olmuştu.
